Centrum voor Midden- en Oost-Europa, Internationale Journalistiek en PR centrum, Video

Graag zou ik aan de jonge generatie laten zien hoe waardevol onze vrijheid is

‘’ Hij zijn ouders nooit meer heeft kunnen zien sinds 1939.  Zij vochten voor hun vaderland, waar ze niet naar terug mochten. Ze hadden met de geallieerden mee gevochten en werden in het inmiddels communistische Oostblok als verraders gezien.’’

Koen van Groesen, documentairemaker in gesprek met ons over zijn bijzonder en persoonlijk project over zijn Poolse Opa, een van de Poolse helden die Breda heeft bevrijd-‘‘In de huid van mijn Poolse Opa”

Graag zou ik aan de jonge generatie laten zien hoe waardevol onze vrijheid is

Het is 74 jaar bevrijding van Breda en ik raak aan de praat met een jonge Poolse Nederlander. Een scholier uit Breda die een roos legt op het Ereveld. Hij vertelt mij dat hij zijn klasgenoten heeft moeten vertellen dat Breda is bevrijd door de Polen en niet door de Amerikanen. Ik kijk om mee heen en schat dat meer dan de helft bestaat uit Nederlandse Polen. Waarom tonen zij onze bevrijders het respect, dat wij soms vergeten. Als kleinzoon van een Poolse bevrijder doet me dat erg veel. En als historicus en programmamaker denk ik dat dit verhaal verteld moet worden. Graag zou ik ook aan de jonge generatie laten zien hoe waardevol onze vrijheid is. Dat jonge Poolse mannen daar tijdens maar zeker ook na de oorlog grote offers voor hebben gebracht. Het levendig houden van ons erfgoed en het binden van de “nieuwe” en “oude” Polen in ons land. 

Het verhaal van Michal Salewicz, ofwel mijn Poolse Opa. Door de ogen van zijn kleinzoon.  Als kleinzoon en onderdeel van deze tijd wil ik me verbazen en verwonderen. Mijn doelstellingen zijn:

  • De jongere generatie wijzen op het bijzondere erfgoed van Zuid-Nederland.
  • De nieuwe Polen in ons land betrekken met de oude Polen. Het is een erfgoed dat we delen.
  • Het verhaal van onze Poolse bevrijders levend houden. In de vorm van een laagdrempelig kleinzoon/opa verhaal, zodat ook de achterkleinkinderen het verhaal weer verder kunnen vertellen.
  • Korte versie maken die in schoolklassen kon worden vertoond. Verwerken in gamevorm, het dilemmaspel.

Op je achttiende moeten vluchten voor de Duitsers aan de ene kant en Russen aan de andere.

Als kleinzoon van een Poolse strijder kan ik mij eerlijk gezegd geen voorstelling maken van oorlog. Op je achttiende moeten vluchten voor de Duitsers aan de ene kant en Russen aan de andere. Hij was toen als dienstplichtige jongere opgeroepen voor het Poolse leger. Er is stevig gevochten tegen de Russen en Duitsers (Hitler-Stalin pact), maar uiteindelijk kregen ze de opdracht zich terug te trekken. Zwerven door Europa zonder spullen. In record tijd je jeugd verliezen om soldaat in oorlogstijd te worden. Jouw kameraden om je heen zien sterven, zodat je een vreemd land kunt bevrijden. En vervolgens het zo geliefde moederland niet meer in mogen, omdat ze je daar als verrader zien. Dit is dit het verhaal van mijn opa: Michal Salewicz. Vertelt door de ogen van zijn kleinzoon. 

De route van mijn opa

Mijn oom Wadec heeft inmiddels de route van mijn opa nagezocht. Je zou kunnen beginnen in zijn geboortedorp bij Sinkow in Polen. Dit is door de grensverschuiving na de oorlog nu Oekraïne. Persoonlijke plekken bezoeken zoals zijn huis, school en familie die in de buurt woont. Een deel van mijn (Poolse) geschiedenis die ik helemaal niet ken. In de buurt is ook de kazerne waar hij op moest komen en uiteindelijk is gevlucht zonder van zijn familie afscheid te hebben kunnen nemen. 

Na hun vlucht zwierf het Poolse leger, soms zelfs stelend, door Europa. Totdat ze in Frankrijk hergroepeerden. De Duitsers rukten verder op en opnieuw moesten ze vluchten. Via London kwamen ze in Edinburgh terecht.  Mijn opa bij de tankdivisie in het 24steregiment Ulanen. Andere Polen bij onder andere de RAF. Deze opleidingstijd is vastgelegd op film. Er is nu nog steeds een grote Poolse gemeenschap in Edinburgh. Twaalf katholieke kerken waar de mis nog steeds in het Pools is. En een groot museum in de oude kazerne dat door de gemeenschap wordt gekoesterd. Daar liggen ook de archieven van de Poolse tankdivisie.

Een paar dagen na D-day kwam de tankdivisie in Normandië aan wal. Ze leden zware verliezen, omdat de tanks altijd vooruit werden gestuurd. Vooral in België is stevig gevochten en daar zijn ook nog wat oude soldaten in leven. Die zou ik graag willen bezoeken. In Baarle Nassau kwamen de Polen voor het eerst in Nederland terecht. Daar ben ik, ruim 10 jaar geleden, met mijn opa geweest om hem daar met de camera te volgen. Daarna volgden voor onze Poolse bevrijders Breda en Oosterhout. De plaats waar hij na de oorlog is blijven wonen. Er zijn nog steeds avonden met muziek uit die tijd, waar mensen gekleed gaan zoals in 1944. Hoe moeten die bevrijders zich gevoeld hebben? Helden waren ze. Ook voor de jonge vrouwen. Als ik oude foto’s van mijn opa zie in uniform, dan schrik ik ook een beetje. Ik lijk erg op hem.   

De opmars van de geallieerden stokte bij Arnhem. En lag maanden stil. In die periode werd mijn opa ingekwartierd bij de groentewinkel van de zus van mijn oma. En van het één kwam het ander….

Er is gelachen en gehuild

We hebben mijn opa gevolgd bij de Dodenherdenking en festiviteiten van 10 jaar geleden. Er is gelachen en gehuild. Gelachen omdat de soldaten erg goed in de markt lagen bij de Nederlandse meisjes. Gehuild omdat hij zijn ouders nooit meer heeft kunnen zien.  Tranen omdat zij vochten voor hun vaderland, waar ze niet naar terug mochten. Ze hadden met de geallieerden mee gevochten en werden in het inmiddels communistische Oostblok als verraders gezien. Mijn trotse opa in pak met al zijn medailles brak in het interview.

Na zijn dood tussen zijn gesneuvelde kameraden te mogen liggen

Op de begraafplaats van Breda liggen 156  oud-strijders begraven. In 2005 ben ik er samen met mijn opa geweest voor een televisieprogramma. Opa sprak toen de wens uit om na zijn dood tussen zijn gesneuvelde kameraden te mogen liggen. In 2007 is daar zijn as verstrooid. 

Verder heb ik een interview van een uur met mijn opa, een nogal persoonlijk verhaal. Waar maar een klein deel van is uitgezonden bij EenVandaag.  Een nalatenschap die we niet verloren mogen laten gaan.

Steun Koen en zijn bijzonder en persoonlijk project over zijn Poolse Opa, een van de Polen die Breda heeft bevrijd hier: 
https://www.mijnpoolseopa.com/

© Copyright www.communications-unlimited.nl, 2019. All rights reserved.

Foto’s: Koen van Groesen en: https://www.youtube.com/watch?v=MINL4ptzT5Y


Michał Salewicz: Poolse Opa

Koen van Groesen

Breda

Michał Salewicz: Poolse Opa